Mniszek lekarski

Inne nazwy: mlecz, dmuchawiec, męska stałość, brodawik mleczowaty, mlecnica, mlecz lekarski, dawniej świński mlecz lub pępawa

Awicenna polecał sok z mniszka na dolegliwości wątroby, puchlinę wodną, a także na ukąszenia skorpiona. W XVI – wiecznej Polsce stosowano go do obniżania gorączki, leczenia chorób zakaźnych, schorzeń żołądkowych i wątrobowych (łączony z koprem). Korzeń gotowany z winem lub octem podawano przy zatrzymaniu moczu, a syrop był uznanym środkiem przeciwkaszlowym. Ziele gotowane z soczewicą leczyło biegunkę. Najlepsze właściwości miał mniszek zbierany w maju razem z korzeniami.

Opis

Roślina wieloletnia, osiąga do 40 cm, zawiera sok mleczny. Korzeń palowy, długi. Łodyga pusta w środku. Liście duże, długości 10 – 25 cm, lancetowate, bardziej lub mniej wycięte. Kwiaty żółte, języczkowate, zebrane w koszyczek kwiatowy. Mniszek kwitnie od kwietnia do lipca. Po przekwitnięciu kwiatostan przypomina białą, puchową kulę. Owocem jest niełupka.

Występowanie

Mniszek lekarski występuje w klimacie umiarkowanym Europy i Azji oraz obu Ameryk. W Polsce rośnie na trawnikach, w zaroślach i rowach, na polach, przydrożach i łąkach.

Surowiec

Całe ziele zbiera się wiosną, kiedy koszyczki kwiatowe jeszcze się nie rozwinęły. Koszyczki kwiatowe zrywa się bez szypułek w początkowej fazie kwitnienia, w słoneczne przedpołudnie. Korzenie pozyskuje się jesienią.

W apteczce

Preparaty z mniszka pobudzają wątrobę do wytwarzania żółci i ułatwiają przepływ żółci do dwunastnicy łagodzą bóle dróg moczowych, sprzyjają wydalaniu z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii. Preparaty z mniszka wpływają na poprawę trawienia, zwiększając wydzielanie soku żołądkowego. Wykazano wpływ mniszka na obniżenie poziomu cukru we krwi. Skuteczny w przypadkach łagodnej cukrzycy, w jej początkowym stadium.

W kuchni

Liście i kwiaty mniszka używa się w kuchni do różnych potraw, sosów i wypieków. Z płatków kwiatowych mniszka z dodatkiem cytryny i cukru uzyskuje się wino o miodowo – ziołowym bukiecie.

Warto wiedzieć

Dawniej odwar z korzenia mniszka gotowany w winie podawano koniom przy zatrzymaniu moczu.

Winko z mniszka lekarskiego

1300 kwiatostanów mniszka lekarskiego, 2 cytryny, 5 kg cukru, 10 l wody. Z kwiatostanów wyrwać płatki, włożyć do wody i gotować 1 godzinę. Płyn schłodzić, przecedzić, dodać cukier, gotować jeszcze pół godziny. Gdy ostygnie dodać drożdże winne (typu Wermut) i przelać do balona. Po fermentacji (około 2 miesięcy w zależności od temperatury), zlać czysty płyn i rozlać do butelek. Cześć cukru można zastąpić miodem.